Ból okolicy barku jest częstą przyczyną wizyt pacjentów w gabinetach lekarskich i fizjoterapeutycznych. W przypadku przeciążeń i urazów w tej okolicy ciała, diagnostyka, jak i leczenie, zwykle nie stanowią problemów. Niestety większość pacjentów zgłasza się na leczenie dopiero z bólem przewlekłym, którego przyczyny sami nie potrafią określić. Większość pacjentów ma również trudności z ustaleniem jak długo występują dolegliwości i jak zmieniały się w czasie.
Pomijając grupę pacjentów ze schorzeniami, których podstawową formą leczenia nie jest fizjoterapia (np.: nowotwory, ostre stany reumatyczne, ostre stany pourazowe), najczęstszymi przyczynami bólów okolicy obręczy barkowej są: nakładające się w czasie mikrourazy, przeciążenia struktur biernych i czynnych stawu barkowego (uszkodzenia tzw. stożka rotatorów) oraz ból pochodzenia neurologicznego, towarzyszący dyskopatii.
W obecnych czasach, gdy bardzo dużo czasu spędzamy w pozycji siedzącej, ból i ograniczenie zakresu ruchu w okolicy stawu barkowego wynikają w dużej mierze z przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała oraz wielogodzinnego utrzymywania nieprawidłowej pozycji kręgosłupa wraz z miednicą, łopatkami I głowy.
Bark jest funkcjonalnie skomplikowanym układem wielu stawów. Płaska panewka stawu ramienno-łopatkowego nie stanowi dobrego i pełnego wsparcia dla stosunkowo dużej głowy kości ramiennej podczas wykonywania ruchu kończyną górną. Tymczasem zakres aktywności w/w okolicy jest największy ze wszystkich stawów człowieka, więc żeby uzyskać takie możliwości ruchowe, został on zabezpieczony dwoma grupami mięśni. Tzw. mięśnie fazowe odpowiedzialne są za siłę i zakres ruchu, a tzw. mięśnie toniczne – za utrzymanie stabilności głowy kości ramiennej w panewce. Większość mięśni w obrębie barku wykonuje obie te czynności, ale z różną intensywnością.
Niezwykle ważne w tym kompleksie ruchowym są stawy obojczyka, ruch łopatki względem klatki piersiowej, kaletki w okolicy barku oraz naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy umiejscowione w okolicy dołu pachowego. Sprawne funkcjonowanie tak dużej ilości połączonych ze sobą struktur anatomicznych wymaga prawidłowego ustawienia obręczy barkowej w przestrzeni naszego ciała. Dobrze osadzona łopatka na klatce piersiowej, współpracujące stawy obojczyka, prawidłowe ustawienie głowy kości ramiennej w panewce warunkują fizjologiczną aktywność mięśni, naczyń i nerwów. Ogromne znaczenie dla normalnego ruchu obręczy barkowej odgrywa również ustawienie kręgosłupa, głowy, a nawet miednicy.
Zmiany cywilizacyjne powodują, że spędzamy coraz więcej czasu w pozycji siedzącej, a coraz więcej grup zawodowych wykorzystuje w pracy laptop, tablet. Prawidłowa lub nieprawidłowa pozycja siedząca ma ogromny wpływ na stan funkcjonalny naszego barku, nawet przy braku problemów pochodzenia dyskowego z odcinka szyjnego kręgosłupa. Pozycja siedząca z tyłopochyleniem miednicy, kifotyzacja odcinka lędźwiowego, pogłębienie kifozy odcinka piersiowego, powodują protrakcję (wysunięcie) obręczy barkowej oraz głowy. Wysunięcie głowy i szyi w kierunku laptopa oraz ustawienie kończyny górnej na klawiaturze lub myszce – unoszą obręcz barkową. Taka zmiana ustawienia w przestrzeni obręczy barkowej zmienia ustawienie łopatki względem obojczyka, głowy kości ramiennej oraz klatki piersiowej. Zmiana biomechanicznego układu kości obręczy barkowej powoduje kompensacyjną pracę mięśnia nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego, podłopatkowego, głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, części wstępującej mięśnia czworobocznego oraz mięśnia naramiennego. To z kolei uszkadza struktury mięśniowe, wywołując stan zapalny przenoszony na torebkę stawową i kaletki. Skutkuje to ograniczeniem zakresu ruchu oraz bólem.
Zmniejszenie aktywności barku może powodować przeciążenie innych obszarów naszego ciała: odcinka szyjnego i piersiowego kręgosłupa, struktur obręczy barkowej oraz stawu barkowego po drugiej stronie.
Zatem niezwykle istotne jest, abyśmy zwrócili uwagę na nawyki postawy, ponieważ długie przebywanie w nieprawidłowej pozycji ciała, może skutkować nie tylko bólem w obrębie kręgosłupa, ale także stawach obwodowych, np.: ramiennym.
W mojej pracy zawodowej jako fizjoterapeuta w Centrum Kompleksowej Rehabilitacji CKR Filia Warszawa Centrum, podczas leczenia uszkodzonych struktur obręczy barkowej przede wszystkim wprowadzam wiele elementów ćwiczeń stymulujących wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała w czasie siedzenia, chodu, itp. Pacjentom podkreślam, że zastosowanie nawet pełnej gamy zabiegów kinezyterapeutycznych i fizykoterapeutycznych nie będzie skuteczne bez całkowitego zaangażowania pacjenta w proces usprawniania – poprzez dbanie o prawidłową postawę ciała w czasie całego dnia, nie tylko podczas pobytu w moim gabinecie.
W naszej Filii w Centrum Warszawy pacjenci mają możliwość pracy nad wzmocnieniem, uelastycznieniem i rozciągnięciem mięśni tułowia oraz poprawą czucia głębokiego (priopriocepcją) podczas medycznego treningu funkcjonalnego. Taki trening odbywa się zawsze pod kontrolą doświadczonego fizjoterapeuty w formie terapii grupowej, treningu stacyjnego, ale przede wszystkim – terapii indywidualnej. W czasie spotkań zwracam uwagę na indywidualizację zadań, jakie stawiam przed pacjentem. W razie potrzeby korekty i przedłużenia efektów terapii, np. p/bólowych, stosujemy kinesiotaping i uczymy autotreningu, aby ćwiczenia kontynuować w domu. Mając na uwadze, że głównym wyzwaniem pacjenta najczęściej jest przewlekły ból, zalecam również zabiegi z fizykoterapii, np.: krioterapię, laser wysokoenergetyczny, falę uderzeniową. Wieloletnie doświadczenie pracy z pacjentami z przewlekłym bólem barku, w stanach po urazach (złamaniach, zwichnięciach, uszkodzeniach stożka rotatorów), po wszczepieniach endoprotez stawu ramiennego przekonało mnie, że połączenie pracy fizjoterapeuty i zaangażowania pacjenta w swój powrót do zdrowia zawsze ma wzmacniający efekt.
Autor:
mgr Arkadiusz Ujma, specjalista Fizjoterapii, certyfikowany terapeuta manualny, Centrum Kompleksowej Rehabilitacji CKR Filia Warszawa Centrum
